nieuws uitgelicht

Meer duidelijkheid over het ontstaan van huidkanker

Bekend was dat een moedervlek soms kan uitgroeien tot melanoom (een agressieve vorm van huidkanker). Hoe dat gebeurt, was tot dan toe niet bekend. Onderzoek van een team van het Nederlands Kanker Instituut en het VU medisch centrum helderde het ontstaansmechanisme op in mei 2012. Een relevant onderzoek want huidkanker was toen (is nu - 2017) de meestvoorkomende vorm van kanker, waarvan 5% veroorzaakt wordt door melanoom

Melanoom

In mei 2012 was, volgens berichtgeving van het KWF Kankerfonds toen, huidkanker de meest voorkomende vorm van kanker. En de verwachting was dat het aantal huidkankerpatënten de komende jaren drastisch zou toenemen. En dat is inderdaad gebeurd.

IEr zijn verschillende vormen van huidkanker. 5% daarvan wordt door melanoom veroorzaakt; 66% van de overlijdens-gevallen bij huidkanker wordt echter veroorzaakt door melanoom. Hun sterke neiging tot uitzaaien via bloed- en lymfevaten maakt melanomen extra gevaarlijk. Genezing is alleen mogelijk als de diagnose tijdig wordt gesteld. Vier patiënten op tien bieden zich echter te laat bij de arts aan en overlijden binnen vijf jaar na de diagnose.

Moedervlek kan melanoom worden

Een moedervlek is een opeenhoping van pigment-producerende cellen (melanocyten) in de huid. Die cellen zijn op zich niet gevaarlijk, integendeel, ze beschermen ons tegen de schadelijke invloed van ultraviolette straling. Van moedervlekken is bekend dat ze een kenmerkende mutatie (beschadiging) aan het oncogen BRAF hebben (B-RAF is het gen dat in verband staat met de vorming van kanker). Desondanks verkeren de meeste moedervlekken vele jaren in een stabiele, niet-groeiende staat. Maar soms kan een moedervlek zich ontwikkelen tot een gevaarlijke huidkanker: melanoom. Lang was onbekend hoe dat proces verloopt.

De ontwikkeling in de cellen van moedervlekken en melanomen

Onderzoekers van het Nederlands Kanker insituut –Antoni van Leeuwenziekenhuis (o.l.v. Prof. Daniël Peeper) en van het VU medisch centrum (o.l.v. Prof. Wolter Mooi) toonden aan dat zowel de moedervlekcellen als de kwaadaardige melanoomcellen dezelfde specifieke BRAF-mutatie hadden. Ook constateerden ze dat er in moedervlekken hoge niveaus van PTEN waren (een eiwit dat een rol speelt bij het onderdrukken van een tumor), maar dat die in de melanomen verloren waren gegaan. In gekweekte moedercellen zagen de onderzoekers dat na verlies van PTEN het zogenaamde senescense programma (waarmee de moedervlekken ‘in de slaapstand’gaan) defect raakte.

Ontwikkeling naar kanker

“Toen konden we de puzzelstukjes op hun plaats leggen. Door mutatie van het BRAF-gen ontstaat een moedervlek. De PTEN-tumor suppressor zorgt er vervolgens voor dat de cellen senescence ondergaan. Maar een tweede mutatie, nu in het PTEN-gen, maakt het senescence mechanisme onklaar, zodat moedervlekcellen zich weer gaan delen,” aldus Peeper. In het laboratorium kon het team met specifieke remmers gekweekte melanoomcellen weer senescence laten ondergaan.

Publicatie en verder onderzoek

Het is niet uit te sluiten dat er voor de vorming van een melanoom nog meer mutaties nodig zijn. De onderzoekers gaan daarom verder met het onderzoek. Daarbij komen er mogelijk ook feiten boven water die aanleiding kunnen vormen voor verbetering van de diagnostiek.

Dit onderzoek, dat mede werd gefinancierd door de Koningin Wilhelmina Onderzoeksprijs van KWF Kankerbestrijding aan deze onderzoekers en door NWO, werd op 1 mei gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Genes & Development.